Allah Azimdir.
Ayeti kerimede:
"O çok yüce, çok büyüktür." (Şûrâ: 4).
"O öyle yüce, öyle azametlidir." (Bakara: 255).
Allah onun daim büyüktürü. O öyle büyük ve yücedir ki son haldedir. Artmaz eksilmez. Tüm isimleri, sıfatları, fillerinde tastamamdır. İnsanların veya yarattıklarının dışında, ilimlerin dışında, diğerlerinin dışında, kusursuz, denksiz bir tek Rabdir. Herşeyin Haham ve yaratıcısı, yücelik sahibi Allahtır. Allahın yüceliği ve büyüklüğü sonsuzdur. Asla yarattıkları Allahı anlayamaz ve bilemez. Yalnızca bildirdiği kadarını bilebilirler. Allah zatı hakkında düşenilemiyendir. Düşünmeye çalışanların akılları gider. Yaratt ona bir muhtaçtır ama O yarattıklarına asla muhtaç değildir. Yemez yedirir, giymez giydirir, tüm lütuf ve ihsanlar Allahındır. Hayırlar ve iyilikler onun katındandır. Allah alemlerden müstağnidir. Ganidir. Onun zenginliği vermekle eksilmeyen sonsuzluktadır. Tüm yarattıkları herşeyi isteseler, Allahda Bunları hazinesinden bir damla bile eksilmez. Tüm yarattıklarının rızkını üzerine alan ve rızık veren Odur.
Allahın büyülerine benzemez. Onun büyüklüğü daimi ve sonsuzdur. Tüm yaratılanlarınyan yapması veya tüm yarattıklarının iman edip ibadet etmeleri onun katında, ne bir şey eksiltir, ne birşey kazandırır.
Allah evveldede sonsuz büyüktü, şimdide sonsuz büyüktür. Tastamam, mükemmel, mükemmel, mükemmel, mükemmelsizdir. Allah öyle yücedir ki dilediğini yapar. Kimse onun hükmünün özeti çıkamaz.
Ayeti kerimede:
Gaybın anahtarları Allah'ın katındadır, onları O'ndan başkası bilemez. Karada ve denizde olanı da O bilir. O'nun ilmi dışında bir yaprak dahi düşmez. Yerin karanlıkları içindeki tek bir tane, yaş ve kuru her şey apaçık bir kitapta (Levh-i mahfuz'da) yazılmıştır. (Enam: 59).
Tüm esmaül hüsnaları yarattıklarına benzemez, büyüktür. Allahın görmesi, Allahın işitmesi, Allahın ilmi, Allahın bilmesi… asla yarattıklarına benzemez. Tüm sesleri aynı anda duyabilir. Bir ses diğerini engelleyemez. Herşeyi aynı anda görebilir. Bir görüntü diğerini engelleyemez. Her şeyi işitir. Bir işitme diğerini engellemez. Herşeyi bilir. Onun bilmesi her yönüyle bunun yarattıklarının akıllarının ötesindendir. Aslada hiçbir zerreyi unutmaz. Uykuya, yemeye, dinlenmeye veya bir yarattığına ihtiyacı yoktur. Görmesi, işitmesi için uzaklığı veya yakınlığa ihtiyaç yoktur. Söylenenide söylenmeyenide bilir, duyar. Kalplerin özünü bilir. Dilerse düşünemizden geçenlerden dahi bizi hesap görüşebiliriz.
Allahın günahları bağışlaması, sevapları kat kat artırması fakat kötülüğü aynıyla yazması, dünyada inana veya inanmayana rızıklar vermesi, ahirette müminleri sonsuz cennetlerle müjdelmesi onun büyüsüdür. Kafir, günahkar kavimlere, topluluklara dahi peygamber gönderir, mucizeler hemen ceza vermez. Tevbe edip iman etmeleri için zaman tanır. Zaman bitince inanan inanır. İnanmayanlarıda helak eder. Allahın kanunları asla aşılamaz. Sadece dünya imtihan yeridir. İnsana isyan veya itaat için ruhsat verilmiştir. Bu sürede bitecektir. Ahirette insan acizliğini ve hükümsüzlüğü görür ve anlar. Allah din günün. Hesapta cezada ondandır. Rızık vermişinde büyüktür, yarattıklarında büyüktür, hükümleri ve emirlerinde büyüktür. Herşeyi çepeçevre kuşatmıştır.
Ayeti kerimelerde:
Göklerde ve yerlerde olanlar hepundur. Hepsi O boyun'na eğer. (Rûm: 26).
Doğrusu Rabbinin katında olanlar, O'na kulluk etmekten büyüklenmezler. O'nu tesbih ederler ve yalnız O'na secde ederler. (Araf: 206).
Doğrusu Rabbinin katında olanlar, O'na kulluk etmekten büyüklenmezler. O'nu tesbih ederler ve yalnız O'na secde ederler. (İsrâ: 44).
Göklerde ve yerde bulunanlar da, onların gölgeleri de ister istemez sabah akşam Allah'a secde ederler. (Rad: 15).
Büyüklükte eşi benzeri yoktur. Kendi zatına iftarına rağmen dahi hemen ceza vermekte acele etmeyendir. Sonsuz sabır.
Allahın'ın yarattığı en küçük dahi derinlemesine incelense, Allahın görülebilir. Tüm yaratılanlar bir araya gelse zerre yaratamaz. Tek ve bir yaratıcı Allahtır. Sadece oabilir yarat. Tek ilahta odur. Varda odur. Var edende odur. Allah ol emriyle herşeyi yaratandır. Oda hemen oluverir.
Yerlerde ve göklerde her şey onu zikir eder fakat Allahın bunlara da ihtiyacı yoktur. Kullarını yine kulları için kurtarır. Neyi murad ederse, neyi dilerse onu yapar. Hüküm sahibi odur. Hükmünde hikmet. Halim olması, yumuşak davranması ve şefkatli olması adaletini engellemez. Rahman oluşu Kahhar oluşuna engel değildir. Bir ismi şerifi diğerine engel değildir. Allah yarattıklarına zerre zülüm etmez. Zamanları bitince imtihanları kaybedenleri, isyankar, zalim kafirler çok şiddetli şekilde cezalandırır. İster hem dünyada, hem ahirette. İster sırf ahirette hakketti verir.
Peygamberlerini o seçer. Diğerini diğerinden üstün kılar. Kimine az kimine çok verir. Bunlardada hikmetler vardır. Dünya nimetleri geçici, ahiret nimetleri kalıcıdır. Çalışan ona göre çalışsın.
Tüm izzet ve şerefte Allah katındadır. Dilediği dilediği kadar ihsan eder.
Yarattıkların örneksiz yaratır. Tüm birbirine bağlar yarattıklarını. Denizlere baktığımızda canlılar birbirinin rızkı olmuştur. Birbirlerini avlar. Hiçbirisini unutmamış rızıksız bırakmamıştır. Tüm soyları devam ettirende Allahtır. Allah bir nesli yok etmek dilemediği müddetçe asla o nesil yok edilemez.
Allah vermese Allah katından bir şey alınmaz. Allahın verdiğini hiçbir yarattığı engel olamaz. Göklerden tatlı su indiren, türp çeşitli bitkiler çıkaran odur. Toprak aynı toprak, aynı su fakat aynı meyve ve sebzeler farklı, hem farklıdır. Ol diyor oluyor. Allah ikilem tek tohum çatlamaz. İçinden bitki çıkmaz. Meyve vermez.
Yalan hepsi Alemlerin Rabbinin büyüklüğünün anlaşılması için örneklerdir.
Her insana farklı surat, yüz, ses, karakter, yetenek, akıl ile donatan odur. Şöyleki zorunlu matematik çok iyi bilir. Bazıları sözel bilir. Herkezin yaratılışına göre meslekler edinir. Rızkını kazanır. Herşey Allahın takdir etmesiyle olur.
Ayeti kerimede:
Onlar acaba buluttan gölgeler içinde Allah'ın ve meleklerin içinde gelmesini bekliyorlar? Halbuki iş bitirilmiştir. Bütün işler Allah'a döner. (Bakara: 210).
Göklerde olanlar da yerlerde olanlar da Allah'ındır. Bütün işler Allah'a döndürülür . (Ali İmran: 109).
İnsanlar ölüme engel olamaz, yaşlanmayı durduramaz, yemek yemeden, su içmeden, nefes yaşayamaz. Suyun kaldırma kuvvetini engelleyemez, yer çekimini durduramaz, zerre yaratamaz. İnsan acizliği ve hükümsüzlüğü ahirette daha iyi anlayacaktır. Çünkü ondan izinsiz kimse konuşamaz, kıpırdayamaz, bir yere gidemez. Hesap günü budur.
Her türlü büyüklük, yücelik, üstünlük, övgüler, hamdler, zikirler, dualar Alemlerin Haham Azim olan Allahındır. Teklik Allaha mahsusdur. Tekdir teki sever. O zatını bildiği gibidir. Yaratılmışlar bilemez. Öyle Azimdir.
