Muhammed ibn-i Mace (H-273)
Kutub-i Sitte"den kabul edilen "es-Sünen"isimli eserin müellifi. Hicri üçüncü yüzyılın önde gelen hadis hafızlarındandır. İsmi; Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid b. Mâce el-Kazvim, Mevla Rabîa.
İbn Mâce adıyla meşhur olan müellifin adının menseî ihtilaflıdır. Bir rivayete göre Mâce dedesinin ismidir. Tercih edilen görüşe göre Mâce babasının ismidir. Kelime farsça kökenlidir. Firûzâbâdî Kamusunda Mâce"nın babasına ait bir lakap olduğunu söylemiştir.
İbn Mâce"nin isminin okunuşu hadisçiler arasında ihtilaflı bir konudur. Bazıları İbn Mâceh şeklinde okumuşlar. Bazı hadisçiler de İbn Mâcete şekliyle söylemişlerdir. Türkçe"de kelimenin sonundaki yuvarlak te harfi okunmadığından dilimizde bu hadisçinin ismi İbn Mâce olarak meşhur olmuştur.
İbn Mâce Kazvîn şehrinde H. 209 yılında dünyaya gelmiştir. H. 273 yılında Ramazan"ın bitimine sekiz gün kala Pazartesi günü vefat etmiştir.
İbn Mâce dönemin önde gelen hadisçilerinden ders okumuş ve hadis dinlemiştir. O"nun hocaları arasında şunları sayabiliriz: Muhammed b. Abdillah b. Numeyr, Abdullah b. El-Muaviye, Hisam b. Ammâr, Dâvud b. Ruseyd, Ebûbekir b. Ebi Seybe, İbrahim b. el-Münzir el-Hazâmî. Bu saydığımız âlimler dönemin meşhur hadisçileri İbn Mâce"nin önemli hocalarıdır. İbn Mâce"nin hadis aldığı şeyhlerin şayisi ise daha fazladır. Talebeleri arasında su hadisçileri sayabiliriz: Muhammed b. Isa el-Ebherî, Ebû"l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezîd el-Kazvînî, Ahmed b. İbrahim el-Kazvînî, İshâk b. Muhammed el-Kazvinî. Bu talebeler İbn Mâce"nin yüzlerce talebesinden birkaç tanesidir. (1)
Dönemin İlmî geleneğine uygun olarak İbn Mâce çeşitli beldelere ilim seyahatleri (rıhle) yapmıştır. Irak, Basra, Kûfe, Bağdat, Mekke, Sam, Mısır ve Rey beldelerini hadis İlmini öğrenmek ve hadis yazmak için dolaşmıştır. Bu şehirlerdeki meşhur hadisçilerle ve büyük âlimlerle görüşmüş, onlardan ilim almıştır. İbn Hallikân O"nun hakkında "hadis İlminde imâm ve hadis ilimleri ile ilgili bütün disiplinlerde otorite sahibiydi"demiştir. (2)
İbn Mâce"nin tefsir ve tarih ilimlerinde de geniş bilgisi vardır. Kur"ân tefsiri ile ilgili bir eseri ve güzel bir tarih kitabi vardır. (3)
Sünen-i İbn Mâce
İbn Mâce"nin Sünen"i diğer sünenler arasında tertibinin güzelliği ve zevâidinin çokluğu ile temâyuz etmiştir. İbn Mâce"nin en önemli meşhur eseridir. Bu eserde hadisler fıkıh bablarına göre tertip edilmiştir. Eserin mukaddime bölümünde ise sünnete ittibanın önemi bidat"tan sakınmanın gereği ve bu meselelere tealluk eden konularla ilgili hadisler bir araya getirilmiştir. Bundan dolayı da "Sünen"grubundan kabul edilmiştir.
İbn Mâce bu eserini telif ettiğinde dönemin büyük hadis tenkitçisi Ebû Zur"a er-Razî"ye sunmuştur. Ebû Zur"a Sünen hakkında şunları söylemiştir: "Bu kitap halkın eline geçerse mevcut hadis kitaplarının çoğunun yerini alacağını zannediyorum"İbn Mâce"nin eserindeki zayıf hadisler için Ebû Zur"a "isnadı zayıf olan hadislerin otuzu geçmeyeceğini ümit ediyorum"demiştir.
İbn Mâce"nin Sünen"inde 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis vardır. Bu rakam Sünen"in M. Fuâd Abdulbakî"nin tahkîki ile basılan baskısındaki rakamlamaya göredir. Sünen"de bulunan hadislerin 3002 tanesi Kütüb-i Sitte"nin diğer beş kitabında mevcuttur. Bu beş eserde bulunmayıp yalnız İbn Mâce"nin eserinde bulunan zevâid"in miktarı 1339"dur. Bu hadislerin sıhhat derecesi de söyle tespit edilmiştir. Ricali sika ve isnâdı hasen olanlar 199 tane, isnadı zayıf olanlar 613 tanedir. Münker, mekzûb veya isnadı çok fazla olması Sünen"in değerini artırmaktadır. Belki de Dârimî"nin eserinin yerine Kütüb-i Sitte"nin altıncı kitabı olmasının en büyük sebebi İbn Mâce"nin Sünen"indeki bu diğer beş hadis kitabında bulunmayan hadislerin sayısının çokluğudur.
İbn Mâce"nin eserini Kütüb-i Sitte"den İlk kabul eden İmam Muhammed b. Tâhir el-Makdisîdir. Makdisî "Surutu"l-Eimmeti"s-Sitte"isimli eserinde altıncı eser olarak İbn Mâce"nin eserini almış ve bu dönemden sonra bu şekilde yaygınlaşmıştır. Zehebî İbn Mâce"nin eseri hakkında "güzel bir kitaptır. Vâhi hadisleri onun güzelliğini gidermese daha iyi olurdu. Ancak bunlar da fazla değildir."(4)
Sünen"in meşhur ravileri şunlardır: Ebu"l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezid, Ebû Ca"fer Muhammed b. İsa ve Ebû Bekr Hâmid el-Eherî"dir.
[1] Zehebî, Tezkiretü"l-Huffâz, II, 183
[2] İbn Hallikân, Vefâyâtu"l-A"yân, III, 407
[3] Ebü"l-Ferec ibnu"l Cevzî, el-Muntazam, V, 90
[4] Zehebî, Tezkiretü"l-Huffâz, II, 189
Kutub-i Sitte"den kabul edilen "es-Sünen"isimli eserin müellifi. Hicri üçüncü yüzyılın önde gelen hadis hafızlarındandır. İsmi; Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid b. Mâce el-Kazvim, Mevla Rabîa.
İbn Mâce adıyla meşhur olan müellifin adının menseî ihtilaflıdır. Bir rivayete göre Mâce dedesinin ismidir. Tercih edilen görüşe göre Mâce babasının ismidir. Kelime farsça kökenlidir. Firûzâbâdî Kamusunda Mâce"nın babasına ait bir lakap olduğunu söylemiştir.
İbn Mâce"nin isminin okunuşu hadisçiler arasında ihtilaflı bir konudur. Bazıları İbn Mâceh şeklinde okumuşlar. Bazı hadisçiler de İbn Mâcete şekliyle söylemişlerdir. Türkçe"de kelimenin sonundaki yuvarlak te harfi okunmadığından dilimizde bu hadisçinin ismi İbn Mâce olarak meşhur olmuştur.
İbn Mâce Kazvîn şehrinde H. 209 yılında dünyaya gelmiştir. H. 273 yılında Ramazan"ın bitimine sekiz gün kala Pazartesi günü vefat etmiştir.
İbn Mâce dönemin önde gelen hadisçilerinden ders okumuş ve hadis dinlemiştir. O"nun hocaları arasında şunları sayabiliriz: Muhammed b. Abdillah b. Numeyr, Abdullah b. El-Muaviye, Hisam b. Ammâr, Dâvud b. Ruseyd, Ebûbekir b. Ebi Seybe, İbrahim b. el-Münzir el-Hazâmî. Bu saydığımız âlimler dönemin meşhur hadisçileri İbn Mâce"nin önemli hocalarıdır. İbn Mâce"nin hadis aldığı şeyhlerin şayisi ise daha fazladır. Talebeleri arasında su hadisçileri sayabiliriz: Muhammed b. Isa el-Ebherî, Ebû"l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezîd el-Kazvînî, Ahmed b. İbrahim el-Kazvînî, İshâk b. Muhammed el-Kazvinî. Bu talebeler İbn Mâce"nin yüzlerce talebesinden birkaç tanesidir. (1)
Dönemin İlmî geleneğine uygun olarak İbn Mâce çeşitli beldelere ilim seyahatleri (rıhle) yapmıştır. Irak, Basra, Kûfe, Bağdat, Mekke, Sam, Mısır ve Rey beldelerini hadis İlmini öğrenmek ve hadis yazmak için dolaşmıştır. Bu şehirlerdeki meşhur hadisçilerle ve büyük âlimlerle görüşmüş, onlardan ilim almıştır. İbn Hallikân O"nun hakkında "hadis İlminde imâm ve hadis ilimleri ile ilgili bütün disiplinlerde otorite sahibiydi"demiştir. (2)
İbn Mâce"nin tefsir ve tarih ilimlerinde de geniş bilgisi vardır. Kur"ân tefsiri ile ilgili bir eseri ve güzel bir tarih kitabi vardır. (3)
Sünen-i İbn Mâce
İbn Mâce"nin Sünen"i diğer sünenler arasında tertibinin güzelliği ve zevâidinin çokluğu ile temâyuz etmiştir. İbn Mâce"nin en önemli meşhur eseridir. Bu eserde hadisler fıkıh bablarına göre tertip edilmiştir. Eserin mukaddime bölümünde ise sünnete ittibanın önemi bidat"tan sakınmanın gereği ve bu meselelere tealluk eden konularla ilgili hadisler bir araya getirilmiştir. Bundan dolayı da "Sünen"grubundan kabul edilmiştir.
İbn Mâce bu eserini telif ettiğinde dönemin büyük hadis tenkitçisi Ebû Zur"a er-Razî"ye sunmuştur. Ebû Zur"a Sünen hakkında şunları söylemiştir: "Bu kitap halkın eline geçerse mevcut hadis kitaplarının çoğunun yerini alacağını zannediyorum"İbn Mâce"nin eserindeki zayıf hadisler için Ebû Zur"a "isnadı zayıf olan hadislerin otuzu geçmeyeceğini ümit ediyorum"demiştir.
İbn Mâce"nin Sünen"inde 37 kitap, 1515 bab ve 4341 hadis vardır. Bu rakam Sünen"in M. Fuâd Abdulbakî"nin tahkîki ile basılan baskısındaki rakamlamaya göredir. Sünen"de bulunan hadislerin 3002 tanesi Kütüb-i Sitte"nin diğer beş kitabında mevcuttur. Bu beş eserde bulunmayıp yalnız İbn Mâce"nin eserinde bulunan zevâid"in miktarı 1339"dur. Bu hadislerin sıhhat derecesi de söyle tespit edilmiştir. Ricali sika ve isnâdı hasen olanlar 199 tane, isnadı zayıf olanlar 613 tanedir. Münker, mekzûb veya isnadı çok fazla olması Sünen"in değerini artırmaktadır. Belki de Dârimî"nin eserinin yerine Kütüb-i Sitte"nin altıncı kitabı olmasının en büyük sebebi İbn Mâce"nin Sünen"indeki bu diğer beş hadis kitabında bulunmayan hadislerin sayısının çokluğudur.
İbn Mâce"nin eserini Kütüb-i Sitte"den İlk kabul eden İmam Muhammed b. Tâhir el-Makdisîdir. Makdisî "Surutu"l-Eimmeti"s-Sitte"isimli eserinde altıncı eser olarak İbn Mâce"nin eserini almış ve bu dönemden sonra bu şekilde yaygınlaşmıştır. Zehebî İbn Mâce"nin eseri hakkında "güzel bir kitaptır. Vâhi hadisleri onun güzelliğini gidermese daha iyi olurdu. Ancak bunlar da fazla değildir."(4)
Sünen"in meşhur ravileri şunlardır: Ebu"l-Hasan el-Kattân, Süleyman b. Yezid, Ebû Ca"fer Muhammed b. İsa ve Ebû Bekr Hâmid el-Eherî"dir.
[1] Zehebî, Tezkiretü"l-Huffâz, II, 183
[2] İbn Hallikân, Vefâyâtu"l-A"yân, III, 407
[3] Ebü"l-Ferec ibnu"l Cevzî, el-Muntazam, V, 90
[4] Zehebî, Tezkiretü"l-Huffâz, II, 189
