"Millî" olan her iş "Dinî" midir?
Cahiliye döneminde, Araplar bir şey yapmaya niyetlendiklerinde kuş uçururlar, o kuşun sağa sola ya da yukarı aşağı uçuşuna göre kararlar verirlermiş. Müfessir Razî, “kuş uçurma”ya kaderi önceden belirlemek, geleceği okumak için başvurduklarını belirtir. Efendimiz [asm] de “kuş” anlamındaki “tayr”dan gelen “tıyera”yı “uğurluluk-uğursuzluk”un belirlendiği bir batıl inanç olarak tanımlamış ve kader kısmet için kuş uçurmayı ?şirk?in kardeşi olan ?cibt?ten saymıştır. (Hadis şöyle: Iyafe [kuşun isimleri, sesleri ve geçtiği yerlerden uğur ya da uğursuzluk anlamı çıkarmak] ve tıyare [önünden ceylan veya tavşanın sağdan sola geçmesini uğursuzluk, soldan sağa geçmesini uğur saymak]? cibt?tendir.) Cibt, gerçekte hiçbir güce sahip olmadığı halde kendisinde güç vehmedilen şeydir. Kendisi bizzat şer olmadığı halde bir şeye (meselâ 13 rakamına) uğursuzluk atfetmek cibttir. Kendisi tek başına bir artı değer vaad etmediği halde bir şeye koruyuculuk atfetmek de cibttir. Dudaklarını birbirine yapıştırıp ses çıkarırken eliyle tahtaya vurmak gibi?
Cahiliye döneminden köklerini alan bu gelenekte bu batıl uygulamanın aracı olan kuşlar (tâir, tetayyur, tıyera) ?şans, talih, uğur, kader ve kısmet? anlamlarında kullanılır oldu. ?Tayr? kelimesi, insanların kendi üzerlerindeki sorumlulukları ?kader?e yıkmak niyetiyle de söylenir oldu. Örneğin, İsra, 13. ayet, sorumluluktan kaçma tavrını, ?Biz her insanın kuşunu kendi boynuna geçirdik? diyerek reddeder. Yani, kimse ?kuş?u yüzünden kaybediyor ya da kazanıyor değildir. Aksine, ?her insanın kaderi kendi çabasına bağlıdır.? ?Her insan, vebalini kendisi yüklenir.?
Ne garip ki. Milli Piyango İdaresi?nin kendine ?şans? simgesi ve logo olarak seçtiği masum güvercinler de cahiliye Araplarının bu geleneğini ?millî? semâlarımızda kanatlandırıyor.
Milli Piyango?nun “Talih Kuşu”, cahiliye Araplarının sadece şans oyunlarını bugüne taşıyor değil, yılmaz bir bekçi olarak Ebû Cehillerin batıl inançlarını da milyonlarca kez çoğaltıyor. Gözümüze gözümüze sokuyor.
Senai Demirci
Cahiliye döneminde, Araplar bir şey yapmaya niyetlendiklerinde kuş uçururlar, o kuşun sağa sola ya da yukarı aşağı uçuşuna göre kararlar verirlermiş. Müfessir Razî, “kuş uçurma”ya kaderi önceden belirlemek, geleceği okumak için başvurduklarını belirtir. Efendimiz [asm] de “kuş” anlamındaki “tayr”dan gelen “tıyera”yı “uğurluluk-uğursuzluk”un belirlendiği bir batıl inanç olarak tanımlamış ve kader kısmet için kuş uçurmayı ?şirk?in kardeşi olan ?cibt?ten saymıştır. (Hadis şöyle: Iyafe [kuşun isimleri, sesleri ve geçtiği yerlerden uğur ya da uğursuzluk anlamı çıkarmak] ve tıyare [önünden ceylan veya tavşanın sağdan sola geçmesini uğursuzluk, soldan sağa geçmesini uğur saymak]? cibt?tendir.) Cibt, gerçekte hiçbir güce sahip olmadığı halde kendisinde güç vehmedilen şeydir. Kendisi bizzat şer olmadığı halde bir şeye (meselâ 13 rakamına) uğursuzluk atfetmek cibttir. Kendisi tek başına bir artı değer vaad etmediği halde bir şeye koruyuculuk atfetmek de cibttir. Dudaklarını birbirine yapıştırıp ses çıkarırken eliyle tahtaya vurmak gibi?
Cahiliye döneminden köklerini alan bu gelenekte bu batıl uygulamanın aracı olan kuşlar (tâir, tetayyur, tıyera) ?şans, talih, uğur, kader ve kısmet? anlamlarında kullanılır oldu. ?Tayr? kelimesi, insanların kendi üzerlerindeki sorumlulukları ?kader?e yıkmak niyetiyle de söylenir oldu. Örneğin, İsra, 13. ayet, sorumluluktan kaçma tavrını, ?Biz her insanın kuşunu kendi boynuna geçirdik? diyerek reddeder. Yani, kimse ?kuş?u yüzünden kaybediyor ya da kazanıyor değildir. Aksine, ?her insanın kaderi kendi çabasına bağlıdır.? ?Her insan, vebalini kendisi yüklenir.?
Ne garip ki. Milli Piyango İdaresi?nin kendine ?şans? simgesi ve logo olarak seçtiği masum güvercinler de cahiliye Araplarının bu geleneğini ?millî? semâlarımızda kanatlandırıyor.
Milli Piyango?nun “Talih Kuşu”, cahiliye Araplarının sadece şans oyunlarını bugüne taşıyor değil, yılmaz bir bekçi olarak Ebû Cehillerin batıl inançlarını da milyonlarca kez çoğaltıyor. Gözümüze gözümüze sokuyor.
Senai Demirci
