قَوْلُهُ يَنْزِلُ رَبُّنَا إِلَى السَّمَاءِ الدُّنْيَا اسْتَدَلَّ بِهِ مَنْ أَثْبَتَ الْجِهَةَ وَقَالَ هِيَ جِهَة الْعُلُوّ وَأنكر ذَلِك الْجُمْهُور لِأَنَّ الْقَوْلَ بِذَلِكَ يُفْضِي إِلَى التَّحَيُّزِ تَعَالَى اللَّهُ عَنْ ذَلِكَ وَقَدِ اخْتُلِفَ فِي مَعْنَى النُّزُولِ عَلَى أَقْوَالٍ فَمِنْهُمْ مَنْ حَمَلَهُ عَلَى ظَاهِرِهِ وَحَقِيقَتِهِ وَهُمُ الْمُشَبِّهَةُ تَعَالَى اللَّهُ عَنْ قَوْلِهِمْ وَمِنْهُمْ مَنْ أَنْكَرَ صِحَّةَ الْأَحَادِيثِ الْوَارِدَةِ فِي ذَلِكَ جُمْلَةً وَهُمُ الْخَوَارِجُ وَالْمُعْتَزِلَةُ وَهُوَ مُكَابَرَةٌ وَالْعَجَبُ أَنَّهُمْ أَوَّلُوا مَا فِي الْقُرْآنِ مِنْ نَحْوِ ذَلِكَ وَأَنْكَرُوا مَا فِي الْحَدِيثِ إِمَّا جَهْلًا وَإِمَّا عِنَادًا وَمِنْهُمْ مَنْ أَجْرَاهُ عَلَى مَا وَرَدَ مُؤْمِنًا بِهِ عَلَى طَرِيقِ الْإِجْمَالِ مُنَزِّهًا اللَّهَ تَعَالَى عَنِ الْكَيْفِيَّةِ وَالتَّشْبِيهِ وَهُمْ جُمْهُورُ السَّلَفِ وَنَقَلَهُ الْبَيْهَقِيُّ وَغَيْرُهُ عَنِ الْأَئِمَّةِ الْأَرْبَعَةِ وَالسُّفْيَانَيْنِ وَالْحَمَّادَيْنِ وَالْأَوْزَاعِيِّ وَاللَّيْثِ وَغَيْرِهِمْ
Peygamberimiz sav buyurdular ki : Rabbimiz her gece, gecenin son üçte birinde dünya semasına iner ve şöyle buyurur:
‘Bana dua edene icabet ederim, benden isteyene veririm, benden bağışlanmayı dileyeni bağışlarım’ bu, fecir doğana kadar böyle devam eder.(Bu Hadisi Şerifi İmam Buhari nakletmiştir)
İbn Hacer der ki : Hadisi Şerifteki bu kısım için Allaha karşı yön izafe edilmesine delil getirilmiştir ki o da Yükseklik yönüdür.Fakat Alimlerin büyük çoğunluğu bunu reddetmiştir.Çünkü bu söz Allaha karşı bir mekan izafe edilmesine sebeb olur.Allah ise bundan yücedir.
Allahın inmesi sözü hakkında farklı görüşler ortaya çıkmıştır.
1-Kimisi bu sözü dış manası ve hakiki manası ile yorumlamıştır.Allah ise onların sözlerinden münezzeh ve yücedir.Bu Müşebbihe Mezhebinin görüşüdür.
2-Kimisi ise nakledilen bu gibi hadisleri toptan inkar etmiştir.Ne acayiptir ki , bu gibi haberleri inkar eden bu kimseler Kuranda geçen bu gibi haberleri farklı şekilde yorumlamışlardır.Hadisteki bu gibi şeyleri inkar edenler ya cahilliklerinden ya inatlarından inkar etmiştir.Bu Hariciye ve Mutezile Mezhebinin görüşüdür.
3-Kimisi bu gibi haberlere genel olarak geldiği gibi inanarak ,Yüce Allahı da keyfiyyetten ve yaratıklara benzettirmekten tenzih ederek inanmışlardır.Bu Sahabe,Tabiin ve Tebe-i Tabiin'in çoğunluğunun görüşüdür. Beyhaki bu görüşü , 4 Mezheb İmamından ,Süfyandan,Hammaddan,Evzaiden,Leys ve diğerlerinden nakletmiştir.
وَمِنْهُمْ مَنْ أَوَّلَهُ عَلَى وَجْهٍ يَلِيقُ مُسْتَعْمَلٍ فِي كَلَامِ الْعَرَبِ وَمِنْهُمْ مَنْ أَفْرَطَ فِي التَّأْوِيلِ حَتَّى كَادَ أَنْ يَخْرُجَ إِلَى نَوْعٍ مِنَ التَّحْرِيفِ
4-Kimisi Arap dilinde kullanılan layık vech ile bu gibi haberleri te'vil etmiştir.Başka manada olduğunu söylemiştir.Fakat bu görüşe sahip olanların içinde aşırıya kaçıp neredeyse tahrife gidecek kadar olanlar da vardır.
وَمِنْهُمْ مَنْ فَصَلَ بَيْنَ مَا يَكُونُ تَأْوِيلُهُ قَرِيبًا مُسْتَعْمَلًا فِي كَلَامِ الْعَرَبِ وَبَيْنَ مَا يَكُونُ بَعِيدًا مَهْجُورًا فَأَوَّلَ فِي بَعْضٍ وَفَوَّضَ فِي بَعْضٍ وَهُوَ مَنْقُولٌ عَنْ مَالك وَجزم بِهِ من الْمُتَأَخِّرين بن دَقِيقِ الْعِيدِ قَالَ الْبَيْهَقِيُّ وَأَسْلَمُهَا الْإِيمَانُ بِلَا كَيْفٍ وَالسُّكُوتُ عَنِ الْمُرَادِ إِلَّا أَنْ يَرِدَ ذَلِك عَن الصَّادِق فيصار إِلَيْهِ وَمن الدَّلِيلَ عَلَى ذَلِكَ اتِّفَاقُهُمْ عَلَى أَنَّ التَّأْوِيلَ الْمُعَيَّنَ غَيْرُ وَاجِبٍ فَحِينَئِذٍ التَّفْوِيضُ أَسْلَمُ وَسَيَأْتِي مَزِيدُ بَسْطٍ فِي ذَلِكَ فِي كِتَابِ التَّوْحِيدِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى
5-Kimisi ise ,Arap dilinde tevili kullanılan ve kullanılmayanları ayırıp,bazısını tevil edip bazısını Allahın ilmine havale etmiştir.Bu görüş Maliki Mezhebi kurucusu İmam Malikten nakledilmiştir.Bu görüşe sonraki müteahhir Alimlerden İbn Dakik El-Îd'de meyletmiştir.
Beyhakî demiştir ki : En eslem yol , bu gibi haberlere keyfiyetsiz inanmak , bundan maksad ne olduğu hakkında Doğru sözlü olan Peygamberimizden bir söz gelmesi dışında susmak gerekir (Allaha havale etmek gerekir) Böylece murad ona döner.Bu İttifaklarının delillerinden biri de , belirli bir te'vil yapmanın vacip olmadığıdır.O zaman Allaha havale etmek en eslem,sağlıklı yoldur.
Peygamberimiz sav buyurdular ki : Rabbimiz her gece, gecenin son üçte birinde dünya semasına iner ve şöyle buyurur:
‘Bana dua edene icabet ederim, benden isteyene veririm, benden bağışlanmayı dileyeni bağışlarım’ bu, fecir doğana kadar böyle devam eder.(Bu Hadisi Şerifi İmam Buhari nakletmiştir)
İbn Hacer der ki : Hadisi Şerifteki bu kısım için Allaha karşı yön izafe edilmesine delil getirilmiştir ki o da Yükseklik yönüdür.Fakat Alimlerin büyük çoğunluğu bunu reddetmiştir.Çünkü bu söz Allaha karşı bir mekan izafe edilmesine sebeb olur.Allah ise bundan yücedir.
Allahın inmesi sözü hakkında farklı görüşler ortaya çıkmıştır.
1-Kimisi bu sözü dış manası ve hakiki manası ile yorumlamıştır.Allah ise onların sözlerinden münezzeh ve yücedir.Bu Müşebbihe Mezhebinin görüşüdür.
2-Kimisi ise nakledilen bu gibi hadisleri toptan inkar etmiştir.Ne acayiptir ki , bu gibi haberleri inkar eden bu kimseler Kuranda geçen bu gibi haberleri farklı şekilde yorumlamışlardır.Hadisteki bu gibi şeyleri inkar edenler ya cahilliklerinden ya inatlarından inkar etmiştir.Bu Hariciye ve Mutezile Mezhebinin görüşüdür.
3-Kimisi bu gibi haberlere genel olarak geldiği gibi inanarak ,Yüce Allahı da keyfiyyetten ve yaratıklara benzettirmekten tenzih ederek inanmışlardır.Bu Sahabe,Tabiin ve Tebe-i Tabiin'in çoğunluğunun görüşüdür. Beyhaki bu görüşü , 4 Mezheb İmamından ,Süfyandan,Hammaddan,Evzaiden,Leys ve diğerlerinden nakletmiştir.
وَمِنْهُمْ مَنْ أَوَّلَهُ عَلَى وَجْهٍ يَلِيقُ مُسْتَعْمَلٍ فِي كَلَامِ الْعَرَبِ وَمِنْهُمْ مَنْ أَفْرَطَ فِي التَّأْوِيلِ حَتَّى كَادَ أَنْ يَخْرُجَ إِلَى نَوْعٍ مِنَ التَّحْرِيفِ
4-Kimisi Arap dilinde kullanılan layık vech ile bu gibi haberleri te'vil etmiştir.Başka manada olduğunu söylemiştir.Fakat bu görüşe sahip olanların içinde aşırıya kaçıp neredeyse tahrife gidecek kadar olanlar da vardır.
وَمِنْهُمْ مَنْ فَصَلَ بَيْنَ مَا يَكُونُ تَأْوِيلُهُ قَرِيبًا مُسْتَعْمَلًا فِي كَلَامِ الْعَرَبِ وَبَيْنَ مَا يَكُونُ بَعِيدًا مَهْجُورًا فَأَوَّلَ فِي بَعْضٍ وَفَوَّضَ فِي بَعْضٍ وَهُوَ مَنْقُولٌ عَنْ مَالك وَجزم بِهِ من الْمُتَأَخِّرين بن دَقِيقِ الْعِيدِ قَالَ الْبَيْهَقِيُّ وَأَسْلَمُهَا الْإِيمَانُ بِلَا كَيْفٍ وَالسُّكُوتُ عَنِ الْمُرَادِ إِلَّا أَنْ يَرِدَ ذَلِك عَن الصَّادِق فيصار إِلَيْهِ وَمن الدَّلِيلَ عَلَى ذَلِكَ اتِّفَاقُهُمْ عَلَى أَنَّ التَّأْوِيلَ الْمُعَيَّنَ غَيْرُ وَاجِبٍ فَحِينَئِذٍ التَّفْوِيضُ أَسْلَمُ وَسَيَأْتِي مَزِيدُ بَسْطٍ فِي ذَلِكَ فِي كِتَابِ التَّوْحِيدِ إِنْ شَاءَ اللَّهُ تَعَالَى
5-Kimisi ise ,Arap dilinde tevili kullanılan ve kullanılmayanları ayırıp,bazısını tevil edip bazısını Allahın ilmine havale etmiştir.Bu görüş Maliki Mezhebi kurucusu İmam Malikten nakledilmiştir.Bu görüşe sonraki müteahhir Alimlerden İbn Dakik El-Îd'de meyletmiştir.
Beyhakî demiştir ki : En eslem yol , bu gibi haberlere keyfiyetsiz inanmak , bundan maksad ne olduğu hakkında Doğru sözlü olan Peygamberimizden bir söz gelmesi dışında susmak gerekir (Allaha havale etmek gerekir) Böylece murad ona döner.Bu İttifaklarının delillerinden biri de , belirli bir te'vil yapmanın vacip olmadığıdır.O zaman Allaha havale etmek en eslem,sağlıklı yoldur.
Son düzenleme:
