Şeyh Edebali hakkında bilgi verir misiniz?
Şeyh Edebali (ö. 726/1326), ilk Osmanlı kadısıdır, mutasavvıftır.
Karaman'da doğdu. Hüseyin Hüsâmeddin, kaynak göstermeden künyesini İmâdüddin Mustafa b. İbrahim b. İnac el-Kırşehri şeklinde kaydeder(1). Kaynaklarda Edebâlî kelimesinin, bu şekli yanında bazen Atabâlî ve kısaltılmış olarak Ede-şeyh şeklinde yazıldığı da görülmektedir.
Edebâli ilk tahsilini Karaman'da yaptı. Hanefî fakihi Necmeddin ez-Zâhidî'nin öğrencisi oldu. Daha sonra Dımaşk'a giderek Sadreddin Süleyman b. Ebü'l-İz ve Cemâleddin el-Hasîri gibi dönemin tanınmış âlimlerinden dinî ilimleri tahsil etti. Dımaşk'tan ülkesine dönünce tasavvufa yöneldi. Bilecik'te bir zaviye kurarak halkı irşada başladı. Âşıkpaşazâde, zaviyesinin hiç boş kalmadığını, şeyhin gelip geçen fukaranın her türlü ihtiyacını gidermeye çalıştığını, hatta bu maksatla koyun sürüsü bulundurduğunu kaydeder.(2)
Edebâli Osman Gazi ile Bilecik'te tanıştı. Âlim ve sofileri çok seven Osman Gazi, mübarek günlerde şeyhin zaviyesine giderek dinî ve idari konularda her zaman onun görüşlerine başvururdu. Âşıkpaşazâde'nin, Osman Gazi'nin imamı İshak Fakih'in oğlu Yahşi Fakih ve Edebâli'nin oğlu Mahmud Paşa'nın rivayetlerine dayanarak anlattığına göre, Osman Gazi bir gece Edebâli'nin zaviyesinde kalmış, rüyasında şeyhin koynundan doğan bir ayın kendi koynuna girdiğini, aynı anda göbeğinden bir ağaç bittiğini ve bu ağacın gölgesinin dünyaya yayıldığını, altından dağlar yükseldiğini ve her dağın altından da suların çıktığını görmüş. Osman Gazi rüyasını Edebâlİ'ye anlatınca şeyh, "Hak Teâlâ sana ve nesline padişahlık verdi. Mübarek olsun. Kızım Malhun Hatun da senin helâlin oldu." der. Edebâli'nin bu yorumu üzerine Osman Gazi Malhun Hatun ile evlenmiştir(3).
Ebü'l-Vefâ el-Bağdâdî'ye (ö. 501/1107) nisbet edilen Vefâiyye tarikatına mensup olan Edebâli, aynı zamanda ahî teşkilâtının reisidir. Ahî şeyhliğinin Edebâli'den sonra kime geçtiği ise bilinmemektedir. Ancak daha sonra I. Murad'a intikal etmiştir(4). Son zamanlarında kızı ve torunu Alâeddin Bey ile Bilecik'te oturan Edebâli'ye Kozağaç köyünün öşür ve hâsılatı verilmiş, kızı Râbia Hatun (veya Bâlâ Hatun) kendilerine verilen bu köyü tekkeye vakfetmiştir.(5) Edebâli'nin kızı Malhun Hatun adına Eskişehir'de bir Malhun Hatun Ünâs Mektebi'nin mevcut olduğu da belgelerden öğrenilmektedir.
Edebâli uzun bir ömür sürdükten sonra 726 (1326) yılında vefat etti. Hezarfen Hüseyin Efendi ise diğer kaynakların aksine vefat tarihi olarak 727 (1327) yılını kaydeder.(6)
Edebâli, mutasavvıf olması yanında ilk Osmanlı kadısı ve müftüsüdür. Döneminin birçok fakihi ile görüşmüş ve onlardan ders almış, çok sayıda talebe yetiştirmiştir. Önde gelen öğrencilerinden damadı Dursun Fakiri, şeyhten sonra Osmanlı Devleti'nin ikinci müftüsü ve kadısı olmuştur(7). Çandarlı Kara Halil'in de Edebâli'nin talebesi olabileceği ihtimali üzerinde durulmuşsa da bunu doğrulayan herhangi bir belge yoktur.
Dipnot:
1- Amasya Târihi, II, 428
2- Târih, s. 6
3- Âşıkpaşazâde, s. 6, ayrıca bk. Terceme-i Menâkıb-ı Tâcül-ârifîn, vr. 3b; Mecdî, s. 20-21; Cenâbî Mustafa Efendi, vr. 556a
4- Barkan, 11, 288; Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, 1, 531
5- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, I, 561
6- Tenkîhu't-tevârih, vr. 104b
7- Leknevî, s. 85
(TDV İslam Ansiklopedisi)
Şeyh Edebali (ö. 726/1326), ilk Osmanlı kadısıdır, mutasavvıftır.
Karaman'da doğdu. Hüseyin Hüsâmeddin, kaynak göstermeden künyesini İmâdüddin Mustafa b. İbrahim b. İnac el-Kırşehri şeklinde kaydeder(1). Kaynaklarda Edebâlî kelimesinin, bu şekli yanında bazen Atabâlî ve kısaltılmış olarak Ede-şeyh şeklinde yazıldığı da görülmektedir.
Edebâli ilk tahsilini Karaman'da yaptı. Hanefî fakihi Necmeddin ez-Zâhidî'nin öğrencisi oldu. Daha sonra Dımaşk'a giderek Sadreddin Süleyman b. Ebü'l-İz ve Cemâleddin el-Hasîri gibi dönemin tanınmış âlimlerinden dinî ilimleri tahsil etti. Dımaşk'tan ülkesine dönünce tasavvufa yöneldi. Bilecik'te bir zaviye kurarak halkı irşada başladı. Âşıkpaşazâde, zaviyesinin hiç boş kalmadığını, şeyhin gelip geçen fukaranın her türlü ihtiyacını gidermeye çalıştığını, hatta bu maksatla koyun sürüsü bulundurduğunu kaydeder.(2)
Edebâli Osman Gazi ile Bilecik'te tanıştı. Âlim ve sofileri çok seven Osman Gazi, mübarek günlerde şeyhin zaviyesine giderek dinî ve idari konularda her zaman onun görüşlerine başvururdu. Âşıkpaşazâde'nin, Osman Gazi'nin imamı İshak Fakih'in oğlu Yahşi Fakih ve Edebâli'nin oğlu Mahmud Paşa'nın rivayetlerine dayanarak anlattığına göre, Osman Gazi bir gece Edebâli'nin zaviyesinde kalmış, rüyasında şeyhin koynundan doğan bir ayın kendi koynuna girdiğini, aynı anda göbeğinden bir ağaç bittiğini ve bu ağacın gölgesinin dünyaya yayıldığını, altından dağlar yükseldiğini ve her dağın altından da suların çıktığını görmüş. Osman Gazi rüyasını Edebâlİ'ye anlatınca şeyh, "Hak Teâlâ sana ve nesline padişahlık verdi. Mübarek olsun. Kızım Malhun Hatun da senin helâlin oldu." der. Edebâli'nin bu yorumu üzerine Osman Gazi Malhun Hatun ile evlenmiştir(3).
Ebü'l-Vefâ el-Bağdâdî'ye (ö. 501/1107) nisbet edilen Vefâiyye tarikatına mensup olan Edebâli, aynı zamanda ahî teşkilâtının reisidir. Ahî şeyhliğinin Edebâli'den sonra kime geçtiği ise bilinmemektedir. Ancak daha sonra I. Murad'a intikal etmiştir(4). Son zamanlarında kızı ve torunu Alâeddin Bey ile Bilecik'te oturan Edebâli'ye Kozağaç köyünün öşür ve hâsılatı verilmiş, kızı Râbia Hatun (veya Bâlâ Hatun) kendilerine verilen bu köyü tekkeye vakfetmiştir.(5) Edebâli'nin kızı Malhun Hatun adına Eskişehir'de bir Malhun Hatun Ünâs Mektebi'nin mevcut olduğu da belgelerden öğrenilmektedir.
Edebâli uzun bir ömür sürdükten sonra 726 (1326) yılında vefat etti. Hezarfen Hüseyin Efendi ise diğer kaynakların aksine vefat tarihi olarak 727 (1327) yılını kaydeder.(6)
Edebâli, mutasavvıf olması yanında ilk Osmanlı kadısı ve müftüsüdür. Döneminin birçok fakihi ile görüşmüş ve onlardan ders almış, çok sayıda talebe yetiştirmiştir. Önde gelen öğrencilerinden damadı Dursun Fakiri, şeyhten sonra Osmanlı Devleti'nin ikinci müftüsü ve kadısı olmuştur(7). Çandarlı Kara Halil'in de Edebâli'nin talebesi olabileceği ihtimali üzerinde durulmuşsa da bunu doğrulayan herhangi bir belge yoktur.
Dipnot:
1- Amasya Târihi, II, 428
2- Târih, s. 6
3- Âşıkpaşazâde, s. 6, ayrıca bk. Terceme-i Menâkıb-ı Tâcül-ârifîn, vr. 3b; Mecdî, s. 20-21; Cenâbî Mustafa Efendi, vr. 556a
4- Barkan, 11, 288; Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, 1, 531
5- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, I, 561
6- Tenkîhu't-tevârih, vr. 104b
7- Leknevî, s. 85
(TDV İslam Ansiklopedisi)
