Felç için kullanılan tıbbi terim serebrovasküler hastalıktır. Felce, beyne kan akışının olmaması sebep olur. Aslında beynin hangi tarafına kan akışının kesildiğine bağlı olarak birçok farklı felç tipi vardır. Ama tümü de, kanın kesilmesinin olduğu beyin dokusuna bağlı işlev kaybını içerir.
Felç, aniden ve şiddetli bir şekilde birkaç dakikalık bir zamanda olabilir veya birkaç saat içinde kademe kademe ilerleyebilir. Tüm felç mağdurlarının tahminen yüzde 10-30’u önce mini felçler yaşarlar. Bunların normal felce göre daha hafif semptomları vardır; genellikle beş dakikadan daha az sürerler ve beyin hasarına sebep olmazlar. Geçici felçler olarak bilinen bu felçler tipik olarak normal bir felçten saatler, günler, haftalar veya aylar önce gerçekleşirler.
Her yıl tahminen 300,000 Amerikalı felç geçirmektedir. Bunların dörtte biri ölür; geri kalanı beyin hasarı, yüzün bir veya her iki tarafında paralizi, vücudun bir veya her iki tarafında paralizi, konuşma kaybı, hafıza kaybı, bozulmuş muhakeme ve azalan görme gibi hafif ve şiddetli sakatlıklarla kalırlar. Sakatlıklar hasar gören beyin kısmına karşılık gelir. Felç mağdurları çok sayıda fiziksel rahatsızlık ve zorlukla yüz yüze gelirler. İşlev kaybı nedeniyle birçoğu aile üyelerine ve/veya özel bakıcılara bağlı hale gelirler; hastalıktan özellikle bu durum yüzünden korkulur. Genç hastalarda gelecek daha umutludur; çünkü beyinleri uyum sağlamaya daha yatkındır.
Risk Faktörleri
Felç konusunda en büyük risk faktörü yaştır. Gerçekte felç geçirme olasılığınız 35 yaşından sonra her on yılda ikiye katlanır. Diğer risk faktörleri arasında yüksek kan basıncı (Amerika'daki tüm felçlerin yüzde 20’si yüksek tansiyonlu insanlarda gerçekleşir), kalp rahatsızlıkları (kalp rahatsızlıkları olanlarda kandan gelen kan pıhtılarının büyük atardamarlardan beyne gitme ve burada sıkışma olasılığı yüksektir), ailede felç öyküsü olması ve Afrika kökenli olmak vardır. Sigara içmek, yüksek kolesterol ve diyabetin de katkıda bulunan faktörler oldukları düşünülür.
Felcin Belirtileri
Şu durumların aniden ortaya çıkışı felç belirtisi olabilir:
Geveleyerek konuşma, baş dönmesi, çift görme, koordinasyon kaybı veya yutkunmada güçlük
Bir bacak veya bir kol ve bacakta (genellikle vücudun aynı tarafında) ani güçsüzlük veya his kaybı
Hızlı başlayan aşırı derecede şiddetli baş ağrısı
Dakikalar veya saatler içinde görmede, konuşmada veya duyumsamada düşüş
Ani bilinç kaybı (acil durum semptomu)
Bacak, kol ve/veya yüzde ani başlangıçlı kısmi veya tam inme (acil durum semptomu)
Felçte Tıbbi Tedavi
Felç bir acil durumdur. Birey, yukarıdaki semptomlardan herhangi birisini gösterirse derhal en yakın acil servise gidilmelidir. Teşhis semptomlara ve hastanın öyküsüne dayandırılabilirken, beyinde herhangi bir kan sızıntısı veya ‘toplanması’ olup olmadığını görmek için EMAR veya BT taramasını içerebilir. Tedavi t-PA (doku-plazminojen aktivatörü) ilacının derhal uygulanmasını içerebilir. Bu ilaç, çoğu felce sebep olan kan pıhtılarını çözerek beyin hasarını veya ölümü önlemeye yardımcı olabilir. Semptomlar başladıktan sonra üç saat içinde t-PA alan hastalar %30 daha fazla tam veya tama yakın iyileşme olasılığına sahiptirler.
Tedavi genel olarak felce hangi risk faktörlerinin katkıda bulunduğuna ve beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlı olarak değişiklik gösterir. Tipik tedavi yoğun bakım ile yaşam destek ve damar içi beslenmenin bir karışımını içerir. Ayrıca, hangi işlevin kaybedildiğine bağlı olarak felç mağduru, bir çeşit uzun vadeli fizik tedavi ve/veya hemşirelik hizmetine ihtiyaç duyabilir. İkinci bir felci önlemek için warfarin (Coumadin) gibi pıhtılaşma karşıtı bir ilaç reçete edilebilir veya her gün bir aspirin almanız söylenebilir.
alıntı
Felç, aniden ve şiddetli bir şekilde birkaç dakikalık bir zamanda olabilir veya birkaç saat içinde kademe kademe ilerleyebilir. Tüm felç mağdurlarının tahminen yüzde 10-30’u önce mini felçler yaşarlar. Bunların normal felce göre daha hafif semptomları vardır; genellikle beş dakikadan daha az sürerler ve beyin hasarına sebep olmazlar. Geçici felçler olarak bilinen bu felçler tipik olarak normal bir felçten saatler, günler, haftalar veya aylar önce gerçekleşirler.
Her yıl tahminen 300,000 Amerikalı felç geçirmektedir. Bunların dörtte biri ölür; geri kalanı beyin hasarı, yüzün bir veya her iki tarafında paralizi, vücudun bir veya her iki tarafında paralizi, konuşma kaybı, hafıza kaybı, bozulmuş muhakeme ve azalan görme gibi hafif ve şiddetli sakatlıklarla kalırlar. Sakatlıklar hasar gören beyin kısmına karşılık gelir. Felç mağdurları çok sayıda fiziksel rahatsızlık ve zorlukla yüz yüze gelirler. İşlev kaybı nedeniyle birçoğu aile üyelerine ve/veya özel bakıcılara bağlı hale gelirler; hastalıktan özellikle bu durum yüzünden korkulur. Genç hastalarda gelecek daha umutludur; çünkü beyinleri uyum sağlamaya daha yatkındır.
Risk Faktörleri
Felç konusunda en büyük risk faktörü yaştır. Gerçekte felç geçirme olasılığınız 35 yaşından sonra her on yılda ikiye katlanır. Diğer risk faktörleri arasında yüksek kan basıncı (Amerika'daki tüm felçlerin yüzde 20’si yüksek tansiyonlu insanlarda gerçekleşir), kalp rahatsızlıkları (kalp rahatsızlıkları olanlarda kandan gelen kan pıhtılarının büyük atardamarlardan beyne gitme ve burada sıkışma olasılığı yüksektir), ailede felç öyküsü olması ve Afrika kökenli olmak vardır. Sigara içmek, yüksek kolesterol ve diyabetin de katkıda bulunan faktörler oldukları düşünülür.
Felcin Belirtileri
Şu durumların aniden ortaya çıkışı felç belirtisi olabilir:
Geveleyerek konuşma, baş dönmesi, çift görme, koordinasyon kaybı veya yutkunmada güçlük
Bir bacak veya bir kol ve bacakta (genellikle vücudun aynı tarafında) ani güçsüzlük veya his kaybı
Hızlı başlayan aşırı derecede şiddetli baş ağrısı
Dakikalar veya saatler içinde görmede, konuşmada veya duyumsamada düşüş
Ani bilinç kaybı (acil durum semptomu)
Bacak, kol ve/veya yüzde ani başlangıçlı kısmi veya tam inme (acil durum semptomu)
Felçte Tıbbi Tedavi
Felç bir acil durumdur. Birey, yukarıdaki semptomlardan herhangi birisini gösterirse derhal en yakın acil servise gidilmelidir. Teşhis semptomlara ve hastanın öyküsüne dayandırılabilirken, beyinde herhangi bir kan sızıntısı veya ‘toplanması’ olup olmadığını görmek için EMAR veya BT taramasını içerebilir. Tedavi t-PA (doku-plazminojen aktivatörü) ilacının derhal uygulanmasını içerebilir. Bu ilaç, çoğu felce sebep olan kan pıhtılarını çözerek beyin hasarını veya ölümü önlemeye yardımcı olabilir. Semptomlar başladıktan sonra üç saat içinde t-PA alan hastalar %30 daha fazla tam veya tama yakın iyileşme olasılığına sahiptirler.
Tedavi genel olarak felce hangi risk faktörlerinin katkıda bulunduğuna ve beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlı olarak değişiklik gösterir. Tipik tedavi yoğun bakım ile yaşam destek ve damar içi beslenmenin bir karışımını içerir. Ayrıca, hangi işlevin kaybedildiğine bağlı olarak felç mağduru, bir çeşit uzun vadeli fizik tedavi ve/veya hemşirelik hizmetine ihtiyaç duyabilir. İkinci bir felci önlemek için warfarin (Coumadin) gibi pıhtılaşma karşıtı bir ilaç reçete edilebilir veya her gün bir aspirin almanız söylenebilir.
alıntı
