İhyau Ulumiddin İncelemesi

Münzevi

KF Ailesinden
Özel Üye
S.Aleyküm.
Her kitap doğru mudur? Alimler de hata yapabilir mi ?
Bu bağlamda şunlara değineceğiz;

1-Kitabın yazarına
2-Kitabın hangi konuları kapsadığına
3-Kitaplarına
4-Kitapta geçen hadislerin sahihliğine
5-Genel değerlendirmeye

Yazar
Kitabın yazarı İmam Gazali’dir.Tam adı ’Hüccetul islam Zeynüddin Ebu Hamid Muhammed ibn Muhammed el-Gazali (Gazzali mi Gazali mi olduğu tartışmalıdır.) et-Tusi eş-Şafii’dir.Lakapları : 1- Hüccetu’l İslam (İslamın delili,ispatlayıcısı) 2- Zeynü’d din (dinin süsü).Et-Tusi denilme sebebi Tus’lu olduğundandır.Tus,Horasan’da bir bölgedir.Eş-Şafii denilme sebebi de bu alimin Şafii mezhebine mensup olmasındandır.Miladi olarak 1058 tarihinde doğmuştur.Brockelmann’a göre ise 1059’da doğmuştur.Nizamiye üniversitesinde müderris olarak görev yaptı.Hocaları arasında imamul harameyn Cüveyni , Ebu’l Hüseyn Mervezi gibi ilimleri ile ön plana çıkan alimler vardır.Çağdaşı sayılan alimler arasında da Vahidi,Beydavi,Şirazi,Tebrizi... gibi meşhur alimler yer alır.(1)

İhya dört bölümden ibarettir:

1. İbâdât
2. Âdât
3. Mühlikât
4. Münciyât

Kitaba dair çalışmalar :
İhya’yı ilk defa kısaltan, Gazali’nin kardeşi Ebû Feth Ahmed b. Muhammed el-Gazali’dir. Kısalttığı kitaba ’hubâb’ul-İhyâ’ adını vermiştir.Eş-Şems Muhammed b. Ali b. Cafer el-Acluni,Celaleddin Suyuti gibi alimler de muhtasar çalışmalara katılmıştır.
İmam Münavî, Nevevi’den; o da şeyhi Tığlisi’den şöyle aktarır: ’Gazâlî’nin telif ettiği eserleri saydım ve ömrüne taksim ettim. Gördüm ki her gününe dört cüz isabet etmektedir’.
Benim kanaatime göre, bu durum olsa olsa Allah tealanın zaman içinde zaman yaratarak kuluna verdiği ihsandan başka bir şey değildir. Ulemanın en büyük kerametlerinden biri de budur. Bu söz yalnız Gazali için değil, aynı zamanda İbn Cerir Taberi, İbn Şahin, İbn Nakib, İmam Nevevi, Subkî ve Suyuti için de söylenmiştir.(2)

H.751 senelerinde hadis hafızı İmam Zeyneddin Ebü’1-Fadl Abdurrahim b. Hüseyin el-İraki, İhya hadislerini incelemeye almıştır.İraki’den sonra İbn Hacer el-Askalâni hocasının gözünden kaçan hadisleri derlemiştir.(3)Alimlerin bu çalışmaları elimizde matbu olarak mevcuttur.Bu çalışmalar,İhya’daki hadislerin sıhhat derecesini ortaya koymuştur.

Kitaplarından bazıları :
I. İhyau ulumi’d din ile Kimyayı Saadet,Gazali’nin en meşhur eserleri olarakl sayılabilir.
II. Cevahiru’l Kur,an
III. Fezailu’l Kur’an
IV. el-Akiyde el-Kudsiyye
V. ed-Dürre el-Fahire fi keşf ulum el-Ahire
VI. el-Budur fi ahbar el-Ba’s ve’n nuşur
VII. el-Risale el-Kudsiyye
VIII. Kitap el iktisad fil itikad
IX. Esraru Envar’il-İlahiyye
X. Tehâfüt ul-Felâsife
XI. Hulâsat’ul-Resâil ilâ İlm’il-Mesâil
XII. el-Mustasfa fî UsûTil-Fıkh
XIII. el Münteha fi’1-Cedel...Gazali’nin kitaplarının 70’in üzerinde olduğu söylenir.(4)

İhya’daki hadislerin güvenirliği
Mâzuri’nin ’İhyâ baştan sona kadar zayıf hadislerle doludur’ iddiası vardır.Hadis hususunda büyük bir derinliğe sahip olmadığını ve İhya’daki ha*dislerin hemen hemen tamamını sufilerin ve fakihlerin ki*taplarından derlediğini ve bir tek hadisi bile rivayet et*mediğini ilan etmiştir. Bununla beraber Şâfii ulemasından bazıları hadisleri tetkik etmişler ve ’çok azının şaz’ olduğuna hükmetmiştir.(5)


İhya’da uydurma/asılsız hadis var mıdır ?
Gerçekten de İhya’da pek çok zayıf hadis vardır.Esasen bir hadisin zayıf olması önemsenecek bir şey değildir.Önemsenmeye değer olsan ise İhya’da uydurma/asılsız hadisin var oluşudur.Elbette İhya’da uydurma hadisin olmadığını söyleyen bilginler de vardır.Burada önemli olan,İhya’daki hadisler hakkında konuşan alimlerin hangi alanda uzman olduklarını bilmektir.Buhari şarihi İbn Hacer el-Askalani,Müslim şarihi Nevevi,Acluni,Zehebi gibi hadis ilmiyle ön plana çıkan alimler,İhya’nın uydurma hadis içerdiğini söylemiştir.Onda uydurma hadis yoktur diyenler arasında ise bu zatlar kadar hadis dalında öne çıkan bir alim yoktur.Geneli sufi alimlerdir.Hatta onlara göre İhya’daki hadislere itiraz edenler ’Vehhabi zihniyettedir veya cahildir ya da ün peşindedir.’Esasen İhya’ya ön söz yazanların,Ehli sünnet mevzuatçılarının ve muhaddislerinin sözlerini daha iyi incelemesi gerekirdi.

th0d4.png

Ön söze baktığımızda ‘Herkes de İhya’daki hadislerin mazbut senetli hadisler olduğunu anlamış oldu.’’ Yazılıdır.Elbette bu bir hatadır.İraki’nin çalışmasını okumuş olsalardı zaten bu ön sözü yazamazlardı!Nitekim İraki’nin İhya’daki hadislerin tamamını sahihlediğini sanmışlar ama durum bu değildir.İraki,İhya’daki hadisleri incelemiştir.Kimini sahih,kimine hasen,kimine zayıf derken,kimi hadislere de ‘Mevzu/asılsız rivayet’ demiştir.Bu durumda diyebiliriz ki İhya’daki hadislerin sıhhat derecesi bilinmeden,İhya’ya ön söz yazılmıştır.

Asılsız hadisi, bir konu üzerinde gösterelim.Elbette kitabın aslı Arapça olduğundan,Arapça basımı da vermemiz gerekiyor ki tercüme hatası varsa gün yüzüne çıksın.
tgptm.png

th5xj.png

(6)

Görüldüğü üzere Gazali , Reğaip namazına konu olan hadise İhya’sında yer vermiş ve bu namazın ’müstehap’ olduğunu ifade etmiştir.Peki durum bu mudur ?Bu namaz müstehap ise neden fıkıh kitaplarının ’nafile namazlar’ bölümünde geçmemektedir ?
Reğaib namazı , delil olmaya elverişli bir rivayet ile peygamberimizden,sahabeden,tabiinden ve mezhep imamlarından nakledilmemiştir.

tgujq.png

İmam Nevevi şöyle demiştir :’’(İlgili namaz) Reğaib namazı adı ile bilinir.O namaz,12 rekattır.Recep ayında ilk Cuma gecesi , akşam ile yatsı arasında kılınır…Şaban ayının ortasında 100 rekatlık namaz vardır.Bu iki namaz,münkerdir,bidattır,çirkindir. Bu iki namazın "Kutul-Kulub" ve "İhyau Ulumi’d-Din" adlı kitaplarda zikredilmesine ve bu iki kitapta zikredilen hadise aldanılmaması gerekir çünkü bütün bunlar batıldır.Hadisin hükmü kendisine karmaşık gelen bazı imamların bu namazın müstehap olduğunu yazmalarına aldanılmaması gerekir çünkü böyle diyen imamlar, bu konuda hata etmişlerdir
.İmam Ebu Muhammed Abdurrahman b. İsmail el-Makdisi bunların batıl olduğuna dair nefis bir kitap yazmıştır...’’(7)


tgvb0.png

Yine Nevevi,başka bir kitabında şöyle demiştir:" Bu bid’atı (Regâib namazını) çıkarana ve icat edene Allah lânet etsin.Bu namaz, dalâlet ve cahillik sayılan çirkin bidatlardandır. Bu bidattaki çirkinlikler, gayet açıktır. Birçok alim, bu bidatın çirkin olduğunu ve bu namazı kılanın ve çıkaranın sapıklıkta olduğunu … ifade eden nefis kitaplar yazmıştır. "(8)


tgvps.png

Buhari şarihlerinden İbn Recep konu ile ilgili olarak şunları söylemiştir ;‘’Recep ayına mahsus bir namaz yoktur.Reğaib namazının faziletine dair rivayet edilen hadisler yalandır,batıldır,sahih değildir.Bu namaz,alimlerin çoğunluğuna göre bidattır.Eski alimler bu hadisi zikretmedi çünkü onların zamanında bu hadis henüz uydurulmamıştı.Bu rivayet,400 ( bir rivayet 480) yılından sonra uyduruldu…’’(9)

tgy5p.png

İhya’nın tahricini yapan İraki,bu hadisle ilgili olarak şöyle demiştir :’’ O hadis uydurmadır/asılsızdır.’’ (10)


Genel değerlendirme

Gazali’nin ihyau ulumi’d din adlı kitabı,okunmaya değer bir kitaptır.Arapçası da Türkçesi de 4 cilt olarak basılmıştır.Kitabın zikir,fazilet bölümleri içermesi onu ilmihal kitaplarından ayırt edici özelliktir.Gazali’nin alanı hadis olmadığından, ehli sünnet muhaddislerinin ifadesine göre; hadis alanında birden fazla hata yapmıştır.Elbette hataya en çok bizler düşeriz lakin alimlerin de hata yaptığı vakıadır.Elbette İhya’yı hatasız sananlar vardır.Onun hatalarını ifade edildiğinde,İhya’daki hatalardan haberi olmayanlar agresifleşmektedir.Oysa karşılarında Buhari ve Müslim şarihi başta olmak üzere muhaddislerin ittifakı olduğunu unutmaktadırlar.Bunun da sebebi,ilimsiz savunuculuğa kalkışmaktır.Oysa bırakın İhya’yı,kütübü sitte adı verilen 6 kitaptan bazıları içerisinde de uydurma rivayet mevcuttur.Elbette bu durumu,medresede uzun yıllar kalem sallayanlar ve hadis sahasında yüksek lisans yapanlar zaten biliyor.Tüm bunlarla beraber,İhya’yı okumak faydalı ve bilginin yanında fazilet getiricidir.Elbette işimiz sadece menkulat...
______________________
Dipnotlar

1-İhya mukaddimesi
2-İhya mukaddimesi
3-İhya mukaddimesi
4-İhya mukaddimesi
5-İhya,mukaddime
6-Gazali,İhyau ulumi’d din,c.1, s.554-555,Bedir yayın evi,tercüme eden: Ahmet SERDAROĞLU,Cağaoloğlu,İstanbul
7-İmam Nevevi, el-Mecmû, c,3, s, 548,Mektebetu’l İrşad,Memleketu’l Arabiyyetu’s Suudiyye;Bu namazın bidat olduğunu,çirkin olduğunu ,ilgili hadisin mevzu/asılsız olduğunu belirten başka alimler de vardır.Bk.Cemaat halinde kılmak bidattır.Bk.İbn Nüceym, el-Bahru’r-Raik,c.2,s.93,Daru kutubi’l ilmiyye,1.Baskı,1997,Beyrut ;İbn-i Hacer el-Heytemi , el-Fetâvâ’l-Fıkhiyyetu’l-Kubra, c, 1, s, 216; İbn Hâc el-Maliki,el-Medhal,c, 1, s,294;el-Ehadisu’z Zaifetu ve’l Mevzuatu elleti yestedllu biha ala bid’il ibadat,s.636-640,Mektebetu’l Mearif,1.Baskı,2008,Riyad;Zehebi,Tarihu’l İslam,28,351;Siyeru alamu nubela,23,143;İraki, El-Muğni an Hamlil Esfar,2,157,Hadis n.633; ‘’Mevzudur.Ravileri meçhuldür.Bu namaz,Reğaib namazı adı ile meşhurdur.Hadis hafızlarının ittifakı ile o hadis,mevzudur .Bu konuda pek çok kitap yazılmıştır.’’ Bk. Fevaidi Mecmua,Şevkani,s.61 ,Mektebetu’l İslami,3.Baskı,1987,Beyrut;İbn Cevzi,Kitabu’l Mevzuat,2,124-125;Zehebi,Telhisu’l Mevzuat,s.185,Mektebetu’r Rüşd;el-Asarul merfua fi ahbari’l mevzua,Leknevi (hadis dalında yüksek lisans öğrencilerine okutulmaktadır) ,s.59-60,Daru kutubil ilmiyye,1.Baskı,1984,Beyrut; Şevkani, Tuhfetüz-zakirin,s.143; وهي بدعة ØŒ الØ*ديث الوارد Ùيها موضوع باتÙاق المØ*دثي† ‘’O (Reğaib namazı) bidattır.Bu konuda varid olan hadis ,muhaddislerin ittifakı ile mevzudur. ‘’Bk.Tenbihul Ğafilin,İbn Nehhas,s.496 ;El-Bais ala inkari’l bid’ ve’l havadis,s.61-67,2.Baskı,1981,Mekke;İbn Hacer el-Askalani,Tebyini’l Aceb ,s.36,18.Hadis,1987;' وصلاة الرغائب موضوع بالاتÙاق ‘İttifak ile Reğaip namazı (nın hadisi) mevzudur.’’ Acluni,Keşfü’l-Hafâ, c,2, s,410, 3. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1998
8-Bk.Nevevi,el-Minhac şerh Sahih-i Müslim ,c.8,s.20,1.Baskı,1929,el-Matbaatu’l Mısriyye bi’l Ezher
9-Bk.İbn Recep,Letaiful mearif,s.228,Daru İbn Kesir,5.Baskı,1999,Beyrut;Bu hadisin hangi yıl uydurulduğuna dair bak. el-Ehadisu’z Zaifetu ve’l Mevzuatu elleti yestedllu biha ala bid’il ibadat,s.639,Mektebetu’l Mearif,1.Baskı,2008,Riyad
10-Bk.İraki, El-Muğni an Hamlil Esfar,s.156-157,Daru Tayyibe,1.Baskı,1995,Riyad

Yazar:El-Efsunkar Hoca :)Alalh kendisinden razı olsun :)
 
Moderatörün son düzenlenenleri:

out of whack

© ◄ Ayarsız..! ►
Forum Administrator
Yazar:El-Efsunkar Hoca :)Alalh kendisinden razı olsun

ah hoca ah...

ilmin izzetini muhafaza ile ilimden gelen enaniyet birbirine çok benziyor, ancak aralaında çok ince bir çizgi mevcut Allah hocalarımızı şaşırtmasın!
 
Üst