Eski Ve Yeni Ölçü Birimlerinin Karşılaştırılması

sultan_mehmet

© ◄ كُن فَيَكُونُ ►
Yönetici
Forum Administrator
Eski ve yeni ölçü birimlerinin karşılaştırılması

Eski Uzunluk Ölçüleri

Çarşı arşını
Daha çok çarşı ve pazarda kullanılırdı. Metre hesabıyla çarşı arşını 68 cm'dir.

Bina ve mimar arşını
75
virgs.gif
8 cm'dir. Bu arşının uzunluğunda zamanla değişiklikler oldu. Üçüncü Selim Han abanoz ağacından bir mimar arşını yaptırdı. Bunun ölçü olarak kullanılmasını istedi ve kütüphaneye kaldırttı. Bunun bir tarafı 24 parmağa ve her parmak 10 hat'ta bölündü. Böylelikle bu bölümle basımevinde kullanılan punto büyüklükleri de alınabilecekti. Diğer tarafı sadece 20 eşit parçaya bölündü. Değerli kumaşları bilhassa ipekleri ölçmede endaze kullanılırdı (endaze 65
virgs.gif
25 cm'dir).

Türkiye'de 26 Mart 1931 tarih ve 1782 sayılı kanunla
virgs.gif
arşın ölçü birimi kaldırılıp
virgs.gif
yerine metre sistemi kabul edildi. 1933'ten sonra da arşının bütün çeşitleri tamamen ortadan kaldırılıp metre sistemine geçildi.
Zirai mimari
virgs.gif
arşın ve endaze ölçü birimlerinin ast ve üst katları aşağıda gösterilmiştir.

Endaze
1 endaze = 8 rubu
1 rubu = 2 kirah
ÇARŞI ARŞINI
1 çarşı arşını = 8 rubu

Zirai
1 merhale = 2 berid
1 berid (menzil) = 4 fersah
1 fersah = 3 mil
1 mil = 2500 zirai
1 kulaç = 2
virgs.gif
5 zirai

Parmak
1 parmak = 12 hat
1 hat = 12 nokta

Günümüz Ölçüsü Metreye Göre Kıyaslama
" 1 parmak = 12 hat = 0
virgs.gif
03157 m
" 1 hat = 12 nokta = 0
virgs.gif
00263 m
" 1 nokta = 0
virgs.gif
00022 m
" 1 kulaç = 2
virgs.gif
5 zirai =1
virgs.gif
895 m (ip boyu
virgs.gif
su derinliği
virgs.gif
kuyu derinliği vb. için)
" 1 kara mili = 2500 zirai = 1895 m (kara yolculuğundaki mesafeler için)
" 1 fersah = 3 mil = 7500 zirai = 5685 m
" 1 berid (menzil) = 4 fersah = 12 mil = 30900 arşın = 22740 m
" 1 merhale = 2 berid = 45080 m
" 1 çarşı arşını = 8 rubu (urup) = 0
virgs.gif
680 m (kumaş için)
" 1 rubu = 2 kirah = 0
virgs.gif
085 m
" 1 kirah = 0
virgs.gif
0425 m
" 1 endaze = 8 rubu (urup) = 0
virgs.gif
650 m
(artan ipekli fiyatlarına karşılık konulan ölçü birimi)

Eski Ağırlık Ölçüleri

Ağırlık ölçü birimi de uzunluk ölçü birimi gibi farklılıklar gösteriyordu. Şimdi kullanılan ağırlık birimi kilogram olup 0 derecede bir desimetreküp suyun ağırlığı olarak tanımlanmış ve Uluslararası Ölçü ve Ağırlık Birliğinden Türkiye'ye bir örnek verilmiştir.1874 yılı iridyumlu platin alaşımından 1928/29 da yapılmış olan 42 nolu Türkiye milli kilogram prototipinin kullanılmasında gösterilen dikkatsizlik ve özensizlikten dolayı bozulduğunun anlaşılması üzerine 1953 yılında yapılan 54 numaralı prototipi ile değiştirilmiştir.

Okka
1 tonilato = 4 çeki
1 çeki = 4 kantar
1 kantar = 44 okka(kıyye)
1 batman = 6 okka(kıyye)
1 okka(kıyye) = 400 dirhem

Dirhem
Osmanlı Döneminde kullanılan 1 dirhem
1 dirhem = 4 dönük
1 dönük = 4 kırat
1 kırat = 4 bakray
1 bakray = 4 fitil
1 fitil = 2 nekir
1 nekir = 2 kıtmir
1 kıtmir = 2 zerre

Günümüz Ölçüsü Kilograma Göre Kıyaslama
" 1 okka (kıyye) = 400 dirhem = 1282
virgs.gif
945 gr (1280 gr)
" 1 batman = 6 kıyye = 7
virgs.gif
544 kg
" 1 kantar = 44 kıyye = 100 ludre = 56
virgs.gif
320 kg
" 1 çeki = 4 kantar = 176 kıyye = 225
virgs.gif
798 kg
" 1 tonilato = 1000 kg = 4 çeki + 1 kantar + 37
virgs.gif
4 okka
" 1 tonilato = 17 kantar + 31 okka + 183 dirhem
" 1 miskal = 1
virgs.gif
5 dirhem = 4
virgs.gif
8 gr
" 1 dirhem = 4 dünük = 3
virgs.gif
2 gr
" 1 dünük = 4 kırat
" 1 kırat = 4 bakray = 1/24 misgal
" 1 bakray = 4 fitil
" 1 fitil = 2 nekir
" 1 nekir = 2 kıtmir
" 1 kıtmir = 2 zerre

Eski Alan Ölçüleri
" 1 arşın (zirai) ²= 0
virgs.gif
57417 m²= 4 ayak²
" 1 dönüm (yeni) = 2500 m²
" 1 dönüm (büyük) = 2720 m²
" 1 dönüm (atik) = 4 evlek = 1600 zirai² = 918
virgs.gif
672 m² (bir kenarı 40 arşın (zirai) olan kare)
" 1 atik evlek = 400 arşın²= 229
virgs.gif
668 m²
" 1 yeni evlek = 100 m²
" 1 cerip = 3600 zirai²= 2067
virgs.gif
012 m²
" 1 ayak² = 144 parmak²= 0
virgs.gif
14354 m²
" 1 parmak² = 144 hat²= 0
virgs.gif
00099751 m²
" 1 hat² = 144 nokta²= 0
virgs.gif
000006927 m² " 1 çarşı arşın² = 0
virgs.gif
46240 m²
" 1 urup² = 0
virgs.gif
007225 m²
" 1 kirah² = 0
virgs.gif
0018062 m²
" 1 endaze² = 0
virgs.gif
422500 m²
" 1 urup² = 0
virgs.gif
0066015 m²

Eski Zaman Ölçüleri
Alaturka Saat
Hicri Takvim
Cumhuriyetten önce
virgs.gif
yurdumuzda kullanılan ölçüler uygar ülkelerin kullandığı ölçülerden farklıydı. Metre yerine
virgs.gif
arşın denilen bir uzunluk aleti kullanıyordu ve ayrıca alaturka saat kullanıyordu. Bu saate göre 6'da öğle 12'de akşam oluyordu.
Dünya ülkelerinin çoğu miladi takvim kullanırken
virgs.gif
biz hicri takvim kullanıyorduk. Bu yüzden takvim birliği sağlanamıyordu. Ağırlık ölçüsü olarak okka
virgs.gif
batman
virgs.gif
dirhem denilen ölçü birimi kullanıyordu. Bütün bunlar dünyaya ayak uydurmamızı engelliyordu. TBMM hazırladığı bir kanunla eski ölçü birimleri değiştirirdi. Bugün kullandığımız metre
virgs.gif
kilogram
virgs.gif
takvim
virgs.gif
saat gibi ölçü araçları kabul edildi.

Eski Sıvı Ölçüleri

Su kaynağının debisinin ölçülmesinde birim olarak "lüle" kullanılmıştır. 1 lüle yaklaşık olarak 26 mm çapında bir borudur ve dakikada 36 litre su akıtır. Günlük yaklaşık 52 m3 su olarak kabul edilir. Şehir içinde yer alan su taksim istasyonlarında bulunan dağıtım sandıklarında kullanılan boruların günlük debisi ise dağıtım yapılan bölgenin ihtiyacına göre ayarlanmıştır ve aşağıdaki gibidir.

1 Hilal 0
virgs.gif
5625 lt/Dak. (Günde-0
virgs.gif
81 m3)
1 Çuvaldız 1
virgs.gif
125 lt/Dak. (Günde-1
virgs.gif
62 m3)
1 Masura 4
virgs.gif
5 lt/Dak. (Günde-6
virgs.gif
48 m3)
1 Kamış 9 lt/Dak. (Günde-12
virgs.gif
96 m3)
1 Lüle 36 lt/Dak. (Günde- 51
virgs.gif
84 m3 ~ 52 m3)
 
Üst