1. Maturidî: Vacib varlıkta vücûd, zatın aynıdır. Eş'arî zat üzerine zaittir.(Burada Maturidî sözü ile Maturidiye, Eş'arî sözü ile Eş'arîye mezhepleri kasdedilmektedir).
2. Maturidî: Vücûb zat üzerine zait değildir. Eş'ari Vücûb itibarî bir şeydir.
3. Maturidi: Vücûb bizzat hakikatin kendinde gerçekleşmesidir. Eş'ari:Vücûb, zatın vücûdu gerektirmesidir.
4. Maturidî: Beka,vücûdun devamıdır, vücûddan ayrı bir sıfat değildir.Eş'arî:Beka,vücûd üzerine zaid bir sıfattır.
5. Maturidî:Kudret, irâdeye göre ortaya çıkan ve bir şe*yin yapılmasını veya yapılmamasını mümkün kılan ezelî bir sıfat*tır. Eş'ari: Taalluk ettiği vakit makdûrda tesirli olan bir sıfattır.
6. Maturidi:İrâde sıfatında mahabbet yoktur. Eş'arî: İrâde mahabbet ve rızâdır.
7. Maturidî: Sem' ve basar ilim sıfatından başkadır. Eş'arî: ilim*le aynıdır.
8. Maturidi:Kur' an , keyfiyetsiz bir şekilde söz olarak Al*lah'ın sıfatıdır. Eş'ari: Kur'an tek bir şeydir.
9. Maturidi:Kelâm-ı nefsi işitilemez. Eş'ari: İşitilebüir.
10. Maturidi:Tekvin ALLAH'ın sıfatıdır. Eş'ari: Değildir, iti*barî bir şeydir. Kudret sıfatına racidir,
11. Maturidî:Eşyanın varlığı “kün”(ol) kelimesine değil, bu kelimenin olmasına bağlıdır. Eş'arî: Eşyanın vücûdu ALLAH'ın ezeli kelâmına bağlıdır.
12. Maturidî:İsim müsemmanm aynıdır. Eş'arî: Aynı değildir.
13. Maturidî:Kader,eşyanın ezeldeki takdiri, kaza bu kade*re göre eşyanın meydana gelmesidir. Eş'arî: Kaza takdirdir, takdi*rin meydana çıkmasına kader denir.
14. Maturidî:ALLAH'ın eli, ALLAH'ın yüzü (yedullah,, vechu1lah)hakdır. Aslı malum, vasfı meçhuldür. Eş'arî: (sonraki Eş'-arîler) Bunlar mecaz ifadelerdir, yed ve vech kudret ve zat demektir.
15. Maturidî:Tevfik, kolaylaştırmak ve desteklemektir. Eş'*arî: Taat için kudret yaratmaktır.
16. Maturidî: İnsanların güç yetiremediği bir şeye ALLAH'ın tek1if etmesi mümkün değildir. Eş'arî: Caiz ve mümkündür.
17. Maturidî: ALLAH'ın fiillerinde, zaruret yolu.ile değil, lüzum ve lütuf yolu ile hikmet ve illetler vardır. Eş'arî: ALLAH'ın fiil*lerinde lüzum yolu ile değil, cevaz yolu ile hikmetler olabilir, fakat olmayabilir de.
18. Maturidî: Hikmet,ALLAH'ın ezelî bir sıfatıdır. Eş'arî: Eze*lî bir sıfat değildir.
19. Maturidî: ALLAH'ın va' idinden, yani tehdidinden dön*mesi imkansızdır. Eş'arî: ALLAH ve va'idinden hulf edebilir, cayabilir.
20. Maturidî: ALLAH çirkin bir şey yapmaz, zira çirkin bir şeyi yapması çirkin olur. Bu da aklen imkânsızdır. ALLAH mü'mini ebedi olarak cehennemde yakmaz, kâfiri cennete göndermez. Eş'arî: Al*lah'ın fiillerinde çirkinlik diye bir şey yoktur. ALLAH bir peygamberi ebedi olarak cehennemde yaksa, buna karşılık bir kâfiri cennete gönderse dahi çirkin bir iş yapmış olmaz.
21. Maturidi: Küfür ve şirkin affedilmesi-şer'an değilde - aklen caizdir. Eş'arî: Aklen de şer'an de caiz değildir.
22. Maturidî: Akıl bazı şeylerin güzelliğini ve çirkinliğini (hüsnünü ve kubhunu) idrâk edebilir. Eş'arî: Akıl hiç bir şeyin güzelliğini ve çirkinliğini kavrayamaz.
23. Maturidî: ALLAH'ın var ve bir olduğu (vahiy gelmese bile) ak*len farzdır. Eş'arî: Değildir. Sit-ı Nübüvvet, yani peygam*berliğin sesi ve tebliği ulaşmamış olan bir bölge ahalisi, Maturidîlere göre sadece ALLAH'ın varlığım bilmek ve buna iman etmekle mükel*leftirler. Eş'arilere göre hiç bir şeyle mükellef ve hiç bir işten mesul değillerdir.
24. Maturidî:İman tasdik ve ikrardan ibarettir. Eş'arî: îma*nın mahiyeti sadece tasdiktir.
25. Maturidî: İman ne artar ne de eksilir. Eş'arî: Artar ve eksilir.
26. Maturidî: Mukallidin imanı sahihtir. Eş'arî: (Eş'arîlerin ekseriyeti) değildir.
27. Maturidî:Nakli deliller kesinlik ifade eder. Eş'arî: (sonraki Eş'arîlerin çoğunluğu) Etmez.
28. Maturidî:İman mahlûk değildir. Eş'arî: Mahlûktur.
29. Maturidî: Şu anda mümin olan kişi müslümandır, ömrü*nün sonunda kâfir olursa, küfür üzere ölmüş, olur. Eş'arî: İtibar hatime yedir. Küfür üzere Ölen bir kişi -daha evvel müslüman bile olsa- daima ve ömür boyu kâfir olarak yaşamış sayılır. Mümin için de durum budur.
30. Maturidî:Said ve cennetlik bazan cehennemlik, şaki ve cehennemlik de bazan cennetlik olabilir. Eş'arî: Olamaz.
31. Maturidî:“inşALLAH müminim,ALLAH dilerse müslümanım” denemez, (müminim hakka, gerçekten müslümanım, demeli, inşaallah sözü imana şübhe sokar.) Eş'arî: Denebilir (İmanda istis*na).
32. Maturidî: Peygamberlikte erkeklik şarttır. Eş'arî: De*ğildir.
33. Maturidî: Nebi ve resû1ler vefat ettikter sonra da ha*kikaten nebî ve resuldürler. Eş'arî: Hükmen nebi ve resuldürler.
34. Maturidî: İman ile îslâm birdir. Eş'arî: Başka başka şeylerdir.
35. Maturidi:İnsan nevinden olan Hz. Musa gibi peygamber*ler, melek nevinden olan Hz. Cebrail gibi peygamberlerden, melek peygamberler avamdan, avamdan olan salih ve takva sahibi mü*minler peygamber olmayan meleklerden üstündür. Eş'ari: İnsan pey*gamberler melek peygamberlerden üstündür ama bunun dışında umum melekler umum insanlardan üstündür.
36. Maturidi: Kudret, iki zıd işi yapmak imkânı veren bir sı*fattır. Eş'ari: Bir kudretle sadece bir iş yapılır, iki zıd şeyi yapan kud*ret ayrı ayrı iki kudrettir.
37. Maturidî: İnsan fiili esas olarak ALLAH'ın kudreti ve tekvini iledir, günah ve sevap, kötü ve iyi vasfını kazanması insanın kudreti iledir. Eş'arî: İnsan fiili tek başına ALLAH'ın kudreti tarafından mey*dana getirilir. İnsan kudretinin fiilin meydana gelmesinde herhangi bir dahli ve tesiri yoktur.
38. Maturidî:İkâ' saf bir yokluk değildir. Varlıkla yokluk ara*sında olup hal adını alır. Eş'arî: îkâ' saf yokluktur.
39. Maturidi:İrtidâd eden mümin sonradan tekrar İslâm'a dönse, irtidâdla boşa giden amelleri geri gelmez. Eş'arî: Geri gelir. (Habt-i amel).
40. Maturidî:Ye 's halindeki tevbe makbuldür ama bu du*rumdaki iman muteber değildir. Eş'arî: Ye's halindeki tevbe de iman da makbul ve muteber değildir.
41. Maturidî:Müteşabih âyetler te 'vi1 edilemez. Eş'*arî: (sonraki Eş'arîler) Edilebilir.
42. Maturidî: Daha üstün biri varken üstün birinin imam ve halife olması caizdir. Eş'arî: Efdal varken mefdûl halife olamaz.
43. Maturidi:Kâfir, amel ve ibadetle mükellef değildir. Önce imanla, iman ederse ondan sonra amel ve ibadetle mükellef olur. Eş'arî: Amelle de mükelleftir.
44. Maturidî:İ'ctihad konusu olan meselelerde ALLAH indin*de hak ve doğru birdir. Eş'arî: Birden fazladır.
45. Maturidî: İki kadir tarafından bir makdûr meydana ge*tirilebilir. Eş'arî: Getirilemez.
46. Maturidi:Sebepler ve illetler, tesirli oldukları alanlar*da ve yerlerde, kuvvet ve tabiat gibi hakikî müessirdir. Eş'ari: Adî müessirdir.
47. Maturidî:Araz için beka yoktur. Eş'ari: Vardır.
48. Maturidî: Hüsnü ve kubhu zatî olan iman ve küfür gibi şey*lerin neshi caiz değildir. Eş'arî: Caizdir.
49. Maturidi:Peygamber gönderilmeden önce bazı hükümlerin bilinmesi mümkündür. Eş'ari: Mümkün değildir.
50. Maturidî;Mümaselet, zatî sıfatlardaki iştiraktir. Eş'arl: Mümaselet; bütün sıfatlardaki iştiraktir.
51. Maturidî:Rüya ruhun bir nevi müşahedesidir. Eş'ari: Hayal-ı bâtıldır.
52. Maturidî: ALLAH rüyada görülemez. Eş'ari: Görülebilir.
53. Maturidî: Kesb azm-ı musaramamdır. Eş'arî: İnsan kudretinin makdura iktiranıdır.
54. Maturidî: Ezelde ma'duma yani yok olana ilahi hitap taalluk etmez onun için ALLAH ezelde mütekellim değildir. Eş'arî: Hitab-ı ilâhî ma'dûma taalluk edebilir, ALLAH ezelde mütekellimdir.
55. Maturidî: Sahih nazar, ALLAH'ın yaratması ve insanın kesbi ile ilim ifade eder. Eş'arî: Sadece ALLAH'ın yaratması ile nazar-ı sahih ilim ifade eder.
56. Maturidîler: Tekvin mükevvenin gayrıdır. Eş'arî: Aynıdır.
57. Maturidîler: Darbın akabinde vaki olan elem, kırma fiilinden sonra hâsıl olan kırılma, insan fiiline müteallik değildir. Eş'arî: Mü*tealliktir.