Kur'an'da hayvanların zekâta tâbi olduklarına açıkça temas eden herhangi
bir âyete rastlanmaz. Bununla beraber "Onların mallarından sadaka
(zekât) al..." (et-Tevbe 9/103) emrinin hayvanları da içine aldığı düşünülebilir.
Çünkü hayvanlar özellikle göçebe toplumlarda belki de en önemli geçim
ve zenginlik aracıdır. Çölde yaşayan Araplar arasında "mal" kelimesinin
hayvan anlamına kullanılması bu sebepledir.
Hz. Peygamber'in hadislerinde, diğer zekât malları gibi hayvanlar da tafsilâtlı
bir şekilde ele alınmıştır.
Kaynakların ittifakla haber verdiğine göre Hz. Peygamber zekâta tâbi
olan mallarla onların nisab ve nisbetlerini gösteren uzun bir vergi tarifesi kaleme aldırmış, fakat onu gereken yerlere gönderemeden vefat etmiştir. Bu
vergi tarifesi Hz. Ebû Bekir ve Ömer devirlerinde uygulamaya konmuştur
(Buhârî, “Zekât”, 37).
Bu tarifnâme (mektup) ve konu ile ilgili diğer hadisler birlikte değerlendirildiğinde,
hayvanların zekâtı hususunda şu sonuçlara varılır:
1. Hz. Peygamber sahâbe ve tâbiîn devirlerinde hayvanlardan deve, sığır
ve koyun zekâta tâbi tutulmuştur.
2. Devenin nisabı 5 deve, koyunun nisabı 40 koyun, sığırın nisabı da
30 sığır olarak tesbit edilmiştir.
İslâm âlimleri ayrıca keçilerin koyun, mandaların da sığır nisab ve
nisbetleri içinde zekâta tâbi olacakları hususunda görüş birliğindedir.
3. Hz. Peygamber'in mektubunda zekâta tâbi olacak koyunların "sâime"
olmaları gerektiği belirtilmiştir.
Sâime, senenin çoğunu meralarda otlayarak geçiren hayvanlara denilmektedir.
Bunun karşılığı olarak yemle beslenen hayvanlara "ma'lûfe", ziraat, nakliyat
gibi işlerde kullanılan hayvanlara da "âmile" adı verilmektedir.
Buna göre zekâta tâbi hayvanların;
1. Senenin çoğunu otlaklarda otlayarak geçiren hayvanlar olmaları, besi
hayvanı olmamaları.
2. Ziraat, nakliyat vb. işlerde kullanılan (âmile) hayvanlardan olmamaları
gerekmektedir. Fakihlerin çoğunluğu, hayvanların zekâta tâbi olabilmeleri
için bu iki şartın aranmasında ittifak etmişlerdir. Ancak İmam Mâlik bu
konuda çoğunluğa muhalefet etmiş, ister sâime, ister besi, isterse çalıştırılan
hayvan olsun hepsinin zekâta tâbi olacağı görüşünü savunmuştur.
bir âyete rastlanmaz. Bununla beraber "Onların mallarından sadaka
(zekât) al..." (et-Tevbe 9/103) emrinin hayvanları da içine aldığı düşünülebilir.
Çünkü hayvanlar özellikle göçebe toplumlarda belki de en önemli geçim
ve zenginlik aracıdır. Çölde yaşayan Araplar arasında "mal" kelimesinin
hayvan anlamına kullanılması bu sebepledir.
Hz. Peygamber'in hadislerinde, diğer zekât malları gibi hayvanlar da tafsilâtlı
bir şekilde ele alınmıştır.
Kaynakların ittifakla haber verdiğine göre Hz. Peygamber zekâta tâbi
olan mallarla onların nisab ve nisbetlerini gösteren uzun bir vergi tarifesi kaleme aldırmış, fakat onu gereken yerlere gönderemeden vefat etmiştir. Bu
vergi tarifesi Hz. Ebû Bekir ve Ömer devirlerinde uygulamaya konmuştur
(Buhârî, “Zekât”, 37).
Bu tarifnâme (mektup) ve konu ile ilgili diğer hadisler birlikte değerlendirildiğinde,
hayvanların zekâtı hususunda şu sonuçlara varılır:
1. Hz. Peygamber sahâbe ve tâbiîn devirlerinde hayvanlardan deve, sığır
ve koyun zekâta tâbi tutulmuştur.
2. Devenin nisabı 5 deve, koyunun nisabı 40 koyun, sığırın nisabı da
30 sığır olarak tesbit edilmiştir.
İslâm âlimleri ayrıca keçilerin koyun, mandaların da sığır nisab ve
nisbetleri içinde zekâta tâbi olacakları hususunda görüş birliğindedir.
3. Hz. Peygamber'in mektubunda zekâta tâbi olacak koyunların "sâime"
olmaları gerektiği belirtilmiştir.
Sâime, senenin çoğunu meralarda otlayarak geçiren hayvanlara denilmektedir.
Bunun karşılığı olarak yemle beslenen hayvanlara "ma'lûfe", ziraat, nakliyat
gibi işlerde kullanılan hayvanlara da "âmile" adı verilmektedir.
Buna göre zekâta tâbi hayvanların;
1. Senenin çoğunu otlaklarda otlayarak geçiren hayvanlar olmaları, besi
hayvanı olmamaları.
2. Ziraat, nakliyat vb. işlerde kullanılan (âmile) hayvanlardan olmamaları
gerekmektedir. Fakihlerin çoğunluğu, hayvanların zekâta tâbi olabilmeleri
için bu iki şartın aranmasında ittifak etmişlerdir. Ancak İmam Mâlik bu
konuda çoğunluğa muhalefet etmiş, ister sâime, ister besi, isterse çalıştırılan
hayvan olsun hepsinin zekâta tâbi olacağı görüşünü savunmuştur.
